E ciri vakayawa na noda vakanananu na gauna eda wilika kina na lesoni ni “Daunikabukaburaki”. Nai talanoa a waseya nai i Vakabula.

Nai karua ni qele e kaburaki kina na sorenikau sai koya na qele vatuvatu.

Nida rai saka mai vaka na dau-teitei eda na rawa ni siqema na vuku kei na yalomatua e vunitaki tu ena loma ni talanoa lekaleka oqo.

Kevaka e sa mai soli vei au e dua na qele vatuvatu meu teivaka ka me rawa kina na noqu bula.

Meu vakania kina na noqu vuvale kau rawata kina na noqu iyau. Meu na vukica vakacava na qele vatuvatu oqo me qele vinaka?

MATAI NI KALAWA: 

Mera keli laivi na vatu ena mata-i-va se “digger” ka ra biu vakatikitiki.

KARUA NI KALAWA: 

Cukiraki na tiki ni qele ena “tractor”

KATOLU NI KALAWA: 

Mena sui ena wai ka vaka maniwataki.

KAVA NI KALAWA:

Tei sara yani ni sa vuki na qele vatuvatu me qele vinaka.

Nida vakananuma na qele vatuvatu, oqo na veika e lako mai ena noda vakanananu. Na cava beka na vatu koya era mai vakaosota tu na noda tiki ni qele?

Na qele ni noda vakasama koya me tei kina na sorenikau vinaka meda bula kina. Na veivatu qo e sa tarova tu na kena bula na sorenikau se “ideas” vinaka e vinakata tiko na noda Kalou me bula e lomada.

Na veivatu oqo e vakaibalebaletaka tiko na vei vakanananu se “ideas” e sega ni vinaka eda susugi cake mai kina nida se gone e sa mai vakaosota tu na noda vakanananu. Oqo na vakanananu se “ideas” tawayaga ka tarova tu na noda vuavuai vinaka.

DUA NA KENA VAKAITATAKILAKILA OQO. 

Ni dua na gone tagane e susu cake mai ena dua na vuvale e dau moku tiko kina o tinana, ni sa yaco na gone tagane qo me qase mai, e rawarawa sara na nona na mokuti watina.

E tiko ena nona vakasama e dua na vatu e vulica mai o koya ni se gone. Na vatu se “idea” oqo e tukuna tiko vua ni dodonu mera dau moku na marama.

Na nona vakatulewa na gone tagane oqo e na dabe tiko mai ena vatu se “idea” koya e raica mai o koya ni se gone lailai.

Na vatu e tiko vua na gone oqo ena vakavuna me kavoro kina nona vuvale ka rawa saraga ni vakacurumi koya ena valeniveivesu. Mai valeqai kina e dua na i lakolako e dodonu me yaga.

DUA TALE NA VAKARAITAKI OQO. 

Dua na goneyalewa dau raici tinana ni dau kakase ka dau vakaucaca.

Ni susugi cake mai na goneyalewa ena vuvale ya e sa na vakayacora ga o koya nai tovo koya ni sa marama dina mai.

Oqo ena kauta mai vua e levu na leqa. Era na yawaki koya na wekana. Ena sega ni taleitaki mai na vanua ni nona cakacaka se nona vanua ni vakawati.

Ni yaco na gauna me via tekivuna kina e dua nona bisinisi era na sega ni torovi koya mai na tamata vaka bisinisi baleta nira sana kila na nona ivalavala.

Na vatu oqo e rawa talega ni vakaitakilakila ni so na mavoa makawa e se bula tu.

Eda vunia lo tu ga e vuni yaloda ka sa mai vakataotaka tu na nona vakanananu. Era vakatoka na vavalagi me “trauma”.

NA TARO MENA QAI TAROGI OQO 

Na cava mena caka me vukei kina o keda na veiwekani e levu tu na vatu tawayaga era osota tu na qele ni noda vakasama?

Me vaka ga na nona vukica na dau teitei na qele vatuvatu me qele vinaka. E vaka talega kina na noda vukica na noda vakasama.

MATAI NI KALAWA: 

Mera keli laivi na vatu ena mata-i-va se “digger” ka mera biu vakatikitiki.

Eso na vakanananu se “ideas” se koya eda susugi mai kina e rawa nida kelia tani ga o keda. Ia, eso sa ka lelevu saraga. O ira na ka lelevu oqo eda na gadreva kina na veivuke me na yavalata.

Eso na vatu e rawa ni veika e a vakamavoataki kina na yaloda ka dredre tu meda veisereki.

E sega ni cakacaka rawarawa na cakacaka ni kena biu laivi na vatu ni sa matau tu ena noda bula na veika eda susugi cake mai kina.

Ia, kevaka eda na gadreva dina meda bula, sa dodonu meda na cakacakataki keda.

Meda vakadinata nira sega ni yaga na veivatu se vakanananu ca oqo ka da kua tale ni vakararavi kina ena noda vakatulewataka na noda bula. Ena sega ni rawarawa na kena kelici laivi ia sa dodonu meda vosota meda rawata kina na bula vinaka.

KARUA NI KALAWA: 

Me cukiraki na tiki ni qele ena “tractor”

Ni sa kau laivi na vatu e a vakaosooso tu, sa qai gauna me kau mai kina na misini se “tractor” me mai vakamalumutaka na qele.

Na cava na “tractor” oqo koya me mai vukica na qele? Vei au, na kena i balebale qo, meda torovi ira yani na veiwekani era kena dau ena kena cukiraki na vakasama.

O ira beka na ‘counselors’ se so na wekada e da kila nira na vukei keda ka ra na maroroi keda.

Eso na wekada era sa matua sara ena bula era rawa ni veivuke vakalevu vei keda. “We need the help”.

KATOLU NI KALAWA: 

Sui ena wai ka vaka maniwataki

Na wai kei na maniwa sai koya na veika vinaka e gadreva na qele. Ena noda bula vaka vakasama oqo sa dusia na veika eda vakania kina na noda mona.

Na ivola eda wilika, na porokaramu eda sarava ena monalivaliva. Na vunau eda dau vakarogoca. Na noda ilawalawa e veisiga. Na veika oqo e vakabulabulataka na noda vakasama.

KA VA NI KALAWA: 

Sa tu vakarau na qele me ciqoma ka bucina na sore ni kau.

Na noda Kalou e solia tiko mai na sorenikau se na “ideas” ena veisiga.

Ia, oqo ni sa vukici na qele vatuvatu me sa qele vinaka, sa na rawarawa sara me bula vinaka na vunikau me rawa ni vakavure bula vinaka ena noda vuvale kei na noda vanua.

ENA QAI TOMANI TALE ENA MACAWA KA TU MAI 

• Ko Aisea Vakaceguvinaka Volavola e cavutu mai ena koro ko Sinuvaca, Koro, Lomaiviti. Esa yabaki 32. 
• E dau vakasala vei ira na itabagone, ka rauta ni 49 na udolu na lewenivanua era dau vakamuria na nona porokaramu ena monalivaliva (Facebook) ka vakatokai tiko Nai Takitaki Lailai. 
• E rawata nona Bachelors Science Degree mai USP, ka rawata talega e dua na Certificate of Environmental Protection & Sustainability mai na University of Negev, Israel. 
• E dau sureti talega mai na vei kabani me laki vosa ena nodra vanua ni cakacaka. 
• E teitei tiko mai Sinuvaca, ka sa vola rawa e 6 na nona ivola (e-books) na “Nai Takitaki Lailai” 
• E vakaitikotiko mai Wailoaloa, Nadi ka vaka kina ena nona koro mai Sinuvaca. 

Feedback: avolavola91@gmail.com